Stichting PLN heeft één missie: een betaalbare behandeling vinden voor de genetische hartspierziekte PLN. Sinds de start van onze stichting zetten we ons in voor deze missie. We zijn goed op weg en hebben fantastische doorbraken gehad, maar we hebben ook nog voldoende stappen te zetten. Daarom is het tijd voor een artikel over hoe een medicijn wordt ontwikkeld.
Het kost veel tijd, energie en geld om een medicijn voor een ziekte te ontwikkelen. Dit komt doordat er veelvuldig onderzoek gedaan moet worden. Met dit onderzoek leer je een ziekte beter te begrijpen: wat gebeurt er precies in het lichaam waardoor iemand ziek wordt? Pas als je een ziekte beter begrijpt, kun je werken aan een oplossing.
In de eerdere jaren van de stichting hebben we volop wetenschappelijk onderzoek gefinancierd. Dat doen we nu nog steeds en daar stoppen we uiteraard niet mee. In 2021 heeft dit geleid tot de oprichting van PLaN Therapeutics: met dit bedrijf brengen we een behandeling van het laboratorium naar de patiënt, in dit geval een drager van de PLN-mutatie. Dankzij de oprichting van PLaN Therapeutics kunnen wij als stichting ons blijven focussen op waar we het beste in zijn: het samenbrengen van lotgenoten, wetenschappers en het financieren en aanjagen van onderzoek.
Maar… hoe staat het ervoor met al dat wetenschappelijk onderzoek dat we doen? Dat is stof voor een ander artikel. Voor nu willen we ons richten op het pad dat bewandeld wordt zodra er een medicijn ontwikkeld wordt. Het bestaat in principe uit 5 fases:
- Onderzoeksfase (3-6 jaar)
- Preklinische studies (1-2 jaar)
- Klinische studies (4-7 jaar)
- Goedkeuringsfase (1-2 jaar)
- Evaluatie na goedkeuring
Als je van alles de langste periode qua tijd neemt, kan het ontwikkelen van een medicijn dus in totaal 17 jaar duren. Een medicijn dat pas na 15 jaar klaar was voor gebruik, is het medicijn Statines (zoals Liptor). Statines worden ingezet als cholesterolverlagende medicijnen. De ontwikkeling hiervan begon in 1970 en werd in 1990 pas goedgekeurd en op de markt gebracht. Je bent dan in totaal zelfs 20 jaar verder.
Gelukkig zijn er ook medicijnen die veel sneller op de markt zijn gebracht, zoals de COVID-19-vaccins. Deze zijn in een veel kortere tijd ontwikkeld, maar het duurde uiteindelijk ook 1 tot 2 jaar voordat zij van concept, naar goedkeuring, naar distributie gingen. De reden dat een medicijn (vaccin) zo snel ontwikkeld kon worden, had alles te maken met geavanceerde technologieën, internationale samenwerking en urgente financiering vanwege de pandemie.
Het op de markt brengen van een medicijn kan dus heel snel gaan, maar daarvoor is grote urgentie en ook een bepaalde mate van druk gewenst. Wanneer de hele wereld ergens baat bij heeft (zoals met de COVID-19-vaccins) kan er veel sneller geschakeld worden vanwege samenwerking, financiering en technologie.
Het is natuurlijk logisch dat PLN-dragers liever gisteren dan vandaag een behandeling zien. Toch is het ook belangrijk dat elke stap binnen de medicijnontwikkeling zorgvuldig genomen wordt. Er zijn genoeg voorbeelden waarbij een medicijn niet te vertalen was naar een behandeling bij de mens. Je wilt namelijk niet dat een medicijn niet werkt of heel nare bijwerkingen heeft.
Daarom zijn alle stappen zoals hierboven genoemd onwijs belangrijk. Laten we eens kijken wat er in iedere fase gebeurt.
Onderzoeksfase (3-6 jaar)
Tekst gaat verder onder foto.
In de onderzoeksfase beginnen wetenschappers met het bepalen van doelen voor medicijnen, zoals eiwitten of processen in het lichaam die gerelateerd zijn aan een ziekte. Ze bestuderen ook natuurlijke stoffen of ontwikkelen nieuwe moleculen die mogelijk als medicijnen kunnen dienen. Dit werk gebeurt meestal in laboratoria en kan jaren duren. De onderzoeksfase is cruciaal omdat het de basis legt voor verdere ontwikkeling van medicijnen.
Preklinische studies (1-2 jaar)
Tekst gaat verder onder foto.
In de preklinische fase worden potentiële medicijnen getest op dieren om hun veiligheid, effectiviteit en mogelijke bijwerkingen te beoordelen. Wetenschappers onderzoeken hoe het medicijn wordt opgenomen, verdeeld en afgebroken in het lichaam. Deze studies helpen bij het selecteren van de meest veelbelovende kandidaat-medicijnen om door te gaan naar klinische studies. De preklinische fase kan enkele jaren in beslag nemen en vereist strikte ethische normen en regelgeving om de dieren te beschermen.
Klinische studies (4-7 jaar)
Tekst gaat verder onder foto.
In de klinische fase worden potentiële medicijnen getest op mensen. Deze studies zijn verdeeld in fases (fase I, II, III) om verschillende aspecten van het medicijn te testen, zoals veiligheid, dosering, effectiviteit en bijwerkingen.
Fase I – Veiligheid en dosering
In fase I-klinische studies worden potentiële medicijnen voor het eerst getest op een kleine groep gezonde vrijwilligers. Het primaire doel is om de veiligheid van het medicijn te evalueren en de optimale dosering te bepalen. Deelnemers worden zorgvuldig gemonitord om eventuele bijwerkingen te identificeren en te beoordelen hoe het medicijn wordt opgenomen, gemetaboliseerd en uitgescheiden door het lichaam. Fase I-studies zijn meestal kortdurend en kunnen enkele maanden tot een jaar duren.
Fase II – Effectiviteit en bijwerkingen
In fase II-klinische studies wordt het potentiële medicijn getest op een grotere groep patiënten die lijden aan de aandoening waarvoor het medicijn bedoeld is. Het doel is om te bepalen of het medicijn effectief is bij het behandelen van de ziekte, en om verdere informatie te verzamelen over de veiligheid en bijwerkingen. Deze studies zijn gerandomiseerd en gecontroleerd.
Patiënten komen in een behandelgroep terecht of in een controlegroep. Vaak krijgt de controlegroep een placebo tenzij dat ethisch niet te verantwoorden is. De studies in deze fase kunnen enkele jaren duren.
Fase III – Bevestiging van effectiviteit en veiligheid
Fase III-klinische studies zijn de laatste grote stap voor goedkeuring van het medicijn. Ze omvatten een grotere groep patiënten, vaak verspreid over meerdere locaties en landen. Het doel is om de effectiviteit van het medicijn verder te bevestigen, bijwerkingen te identificeren en te vergelijken met bestaande behandelingen (indien van toepassing) en om aanvullende informatie te verzamelen over de optimale dosering en gebruiksinstructies. Deze studies kunnen enkele jaren duren en vormen de basis voor het indienen van een aanvraag voor goedkeuring van het medicijn bij regelgevende instanties.
Klinische studies worden uitgevoerd onder strikt toezicht van medische professionals en ethische commissies. Deelnemers worden zorgvuldig gescreend en geïnformeerd over de risico’s en voordelen. Klinische studies kunnen enkele jaren duren en zijn cruciaal voor het verkrijgen van goedkeuring voor het medicijn. Het is wel belangrijk om te vertellen dat de verdeling zoals wij hem hier beschrijven, niet altijd zo strikt is. Met sommige medicatie (bijvoorbeeld chemotherapie) wordt fase 1 overgeslagen. Je hebt ook medicijnen waarbij fase 1 en 2 samengevoegd worden.
Goedkeuringsfase (1-2 jaar)
Tekst gaat verder onder foto.
Na voltooiing van de klinische studies dient de fabrikant een aanvraag in bij regelgevende instanties, zoals de FDA in de Verenigde Staten of de EMA van Europa, voor goedkeuring om het medicijn op de markt te brengen. In Nederland hebben we ook nog de CBG. Regulatoren beoordelen de verzamelde gegevens zorgvuldig om te bepalen of het medicijn veilig en effectief is voor gebruik door de algemene bevolking. Deze fase omvat ook het beoordelen van productieprocessen en het labelen van het medicijn. Pas in deze fase wordt er bepaald wat het medicijn moet kosten.
Evaluatie na goedkeuring
Tekst gaat onder foto.
Zelfs nadat een medicijn is goedgekeurd, blijven fabrikanten en regelgevende instanties het medicijn nauwlettend volgen. Post-marketing surveillance wordt uitgevoerd om eventuele onverwachte bijwerkingen of andere problemen te identificeren die mogelijk niet tijdens klinische studies zijn opgemerkt. Sommige bijwerkingen komen pas na een langere periode tot uiting. Denk bijvoorbeeld aan cardiotoxiciteit door doxorubicine, het onderwerp waar Scientific Officer haar PhD aan heeft gewijd.
De continue evaluatie is belangrijk om de veiligheid van het medicijn op lange termijn te waarborgen en indien nodig aanpassingen te maken in de gebruiksinstructies of waarschuwingen. Je legt bij de ontwikkeling van een medicijn een lange weg af.
Behandelingen voor PLN
Voor PLN lopen er meerdere behandelingsopties, die in verschillende fases zitten. Degene die het verst is, is de I-1C treatment van Askbio (AB-1002, zoals die door hen genoemd wordt). Deze wordt op dit moment getest in een fase 2 klinische trial (GenePHIT). Echter is deze bedoeld voor hartfalen in het algemeen, niet specifiek voor PLN, hoewel ze ook een aantal patiënten met PLN mee willen nemen in de trial. We vermoeden dat het wel interessante effecten kan hebben op “onze” ziekte, omdat het op dezelfde moleculaire pathway ingrijpt.
Daarnaast hebben we nog de behandeling van Ionis. Deze is gericht tegen gezond PLN en ook bedoeld voor algemeen hartfalen. Echter werkt dit ook heel goed tegen “onze” ziekte in muizen. Deze zit dus nog wel in de preklinische fase.
De behandelingen die echt specifiek het PLN-R14del eiwit aanpakken zitten helaas nog allemaal in de onderzoeksfase. Echter is PLN een zogenaamde weesziekte. Dit betekent dat er maar weinig patiënten bekend zijn die de ziekte hebben, en om die reden kunnen de klinische trials sneller gedaan worden. Hoeveel sneller kan ik je helaas niet vertellen. In het Engels heet dat Orphan status.
We kunnen alle hulp gebruiken
We zijn er nog niet. Het proces is nog steeds tijdrovend en kost ook de nodige miljoenen aan financiën. We kunnen jouw hulp daarom goed gebruiken. Met elke donatie die jij doet, komen we weer een stapje dichter bij een betaalbare behandeling voor PLN. Dat is belangrijk voor dragers, maar ook voor ons zorgstelsel in Nederland.
Wist je dat gemiddeld 1 op de 4 harttransplantaties per jaar voor een PLN-patiënt is? Dat betekent dat maar liefst 25% van de harttransplantaties voor een PLN-drager bestemd zijn. Hiermee ligt er door deze ziekte een grote druk op ons zorgsysteem. Een behandeling helpt deze druk te verlagen.
De stichting stimuleert en financiert wetenschappelijk onderzoek. Hierdoor komen we sneller tot een betaalbare behandeling. Al onze kosten worden afgedekt door separate sponsoren, waardoor niets van jouw donatie aan de strijkstok blijft hangen en voor de volle 100% naar onderzoek gaat.
Doneer nu gemakkelijk en veilig via onze website, zodat we elke minuut een stapje verder gaan voor PLN.